Kısırlık Tedavisinde Yumurtalıkların Uyarılması (Ovulasyon İndüksiyonu)

Doktorlar, bir çiftin bir yıl boyunca korunmasız cinsel ilişkiye rağmen hamile kalamaması durumunda "kısırlık" terimini kullanırlar. Herhangi bir yılda, Kuzey Amerika ve Avrupa'da çocuk sahibi olmaya çalışan çiftlerin yaklaşık yüzde 15'inde kısırlık görülüyor.

Yaklaşık ayda bir kez yumurtalıklardan birinden bir yumurta salınır; buna "yumurtlama" denir. Yumurta fallop tüpünden aşağı doğru ilerler ve eğer partnerin spermiyle döllenirse hamilelik başlar.

Bazı insanlar düzenli olarak yumurtlamadıkları veya hiç yumurtlamadıkları için kısırlık sorunu yaşarlar. Bunun yaygın bir nedeni polikistik over sendromudur (PCOS). Diğer durumlarda kişi yumurtlar ancak yine de hamile kalmakta zorluk çeker. Her iki durumda da hormon tedavisi vücudun yumurtlamasını uyarabilir ve bu da hamile kalma şansını artırır. Doktorlar buna "yumurtlama (ovulasyon) indüksiyonu" adını veriyor.

Kısırlık için herhangi bir tedaviye başlamadan önce, olası nedenleri belirlemek ve bir tedavi planı geliştirmek için sizin ve eşinizin değerlendirilmesi önemlidir. Bu değerlendirme; detaylı bir öykü ve fizik muayeneyi, semen analizini (erkek partner için), hsg (rahim filmini), kan testini ve bireysel duruma bağlı olarak diğer testleri içerebilir. Yumurtlamadığınız tespit edilirse hamile kalmak için tıbbi müdahaleye ihtiyacınız olacağı anlamına gelir ve tedavi ilk değerlendirmeden hemen sonra başlatılmalıdır.

Bazı insanlar düzenli olarak yumurtlamadıkları veya hiç yumurtlamadıkları için kısırlık sorunu yaşarlar. Bunun yaygın bir nedeni polikistik over sendromudur (PCOS). Diğer durumlarda kişi yumurtlar ancak yine de hamile kalmakta zorluk çeker. Her iki durumda da hormon tedavisi vücudun yumurtlamasını uyarabilir ve bu da hamile kalma şansını artırır. Doktorlar buna "yumurtlama (ovulasyon) indüksiyonu" adını veriyor.

Hamilelik seks yoluyla gerçekleştiğinde aşağıdaki adımlar gerçekleştirilmelidir:

1. Yumurtalıktan bir yumurta salınır. Buna "yumurtlama" denir.
2. Partnerin spermi vajinadan yukarıya, rahme ve fallop tüplerine doğru yüzer. (Bunlar yumurtalıkları rahme bağlayan tüplerdir.)
3. Sperm yumurtaya ulaştığında en az 1 spermin yumurtanın dış kabuğundan geçerek içeriye girmesi gerekir. Buna "döllenme" denir.
4. Yeni döllenmiş yumurta rahme doğru ilerler.
5. Yumurta kendisini rahim duvarına sabitler. Buna "implantasyon" denir.

Bazı insanlar düzenli olarak yumurtlamadıkları veya hiç yumurtlamadıkları için kısırlık sorunu yaşarlar. Bunun yaygın bir nedeni polikistik over sendromudur (PCOS). Diğer durumlarda kişi yumurtlar ancak yine de hamile kalmakta zorluk çeker. Her iki durumda da hormon tedavisi vücudun yumurtlamasını uyarabilir ve bu da hamile kalma şansını artırır. Doktorlar buna "yumurtlama (ovulasyon) indüksiyonu" adını veriyor.

Kısırlık için herhangi bir tedaviye başlamadan önce, olası nedenleri belirlemek ve bir tedavi planı geliştirmek için sizin ve eşinizin değerlendirilmesi önemlidir. Bu değerlendirme; detaylı bir öykü ve fizik muayeneyi, semen analizini (erkek partner için), hsg (rahim filmini), kan testini ve bireysel duruma bağlı olarak diğer testleri içerebilir. Yumurtlamadığınız tespit edilirse hamile kalmak için tıbbi müdahaleye ihtiyacınız olacağı anlamına gelir ve tedavi ilk değerlendirmeden hemen sonra başlatılmalıdır.

 

Yumurtlama İndüksiyonu İçin Hangi Ağızdan Kullanılan İlaçlar Kullanılabilir?

Üreme sağlığı uzmanları; yumurtlamanın indüksiyonu için ağızdan kullanılan iki farklı (hap) ilaç reçete edebilir:klomifenveletrozol.

Klomifen Sitrat — Klomifen, yumurtlamadan sorumlu belirli hormonların düzeylerini artırmak için hipotalamus, hipofiz bezi ve yumurtalık üzerinde etkili olan zayıf östrojen benzeri bir hormondur.

Letrozole — Letrozole, meme kanseri tedavisinde kullanılan bir ilaçtır; ancak aynı zamanda yumurtlamayı uyarmak için de çalışır. PKOS tanılı kişilerde öncelikle letrozol sıklıkla ilk tercih olarak uygulanmaktadır.

Bu ilaçlardan birini reçete etmeden önce, hekiminiz yumurtlama indüksiyonunun sizin için uygun olup olmadığını değerlendirecektir. Ayrıca kısırlığın diğer olası nedenlerini dışlamak için fiziksel bir muayene yapacak ve testler isteyeceklerdir.

 

Ovulasyon İndükasyonunu Kimler Düşünmelidir?

Klomifenveyaletrozoltedavisinin önerilebileceğiiki kategori vardır:

• PKOS nedeniyle hiç yumurtlamayan veya düzensiz yumurtlayan kişiler: Amaç yumurtlamayı teşvik etmek ve kişinin hamile kalma şansını arttırmaktır.

• Normal yumurtlayan ancak hamile kalmakta zorluk çeken kişiler- Bu grupta genellikle ilk olarakklomifenve intrauterin aşılama (IUI) tedavisi denenir.

 

Yumurtlamayı tetiklemek için nasıl ilaç almalıyım?

Kesin protokol ve program, hekiminizin hangi ilacı reçete ettiğine ve kişisel durumunuza bağlı bireysel olarak planlanmalıdır.

İlaca başlamadan önce — Polikistik over sendromu (PCOS) ve eşlik eden fazla vücut ağırlığınız (vücut kitle indeksi (VKİ)>25) veya obeziteniz varsa; hekiminiz yumurtlamayı desteklemek için ilaç almadan önce kilo vermeyi denemenizi önerebilir. Vücut ağırlığınızın yüzde 5 ila 10'unu kaybetmek, daha düzenli adet olmanıza ve ilaçsız yumurtlamanın sağlanmasına neden olabilir. Kilo vermekte ve iştah kontrolünde sorun yaşıyorsanız, sık sık atıştırma yapma ihtiyacı duyuyorsanız profesyonel bir diyetisyenden destek almaktan kaçınmayınız.

İlaç dozajı ve programı — İlaç dozu, sağlık uzmanınızın hangi ilacı reçete ettiğine ve bedeninizin değerlendirilmesine bağlı olacaktır. Hemklomifenhem deletrozolile, ovulasyon indüksiyonu gebelikle sonuçlanmazsa doz zamanla artırılabilir.

İlacı ne zaman alacağınız adet (regl) döngünüzün neresinde olduğunuza bağlı olacaktır:

• Adet (regl) kanamasının ilk günü reglin 1. günü olarak kabul edilir. Düzenli regl döngüsü olmayan bazı kişilere; regl olabilmeye yardımcı olması için progesteron adı verilen bir hormon tedavisi desteği verilebilir ancak mutlaka ultrason kontrolü yapılmalı ve onun neticesine göre kullanılıp kullanılmayacağına karar verilmelidir.

• Klomifen Sitrat tedavisine genellikle döngünün3. , 4. veya 5. günündebaşlanır.Letrozol Tedavisine 3. gündebaşlanır. Her iki durumda da ilacı beş gün boyunca sıklıkla günde bir kez almaya devam edersiniz.

• Yumurtlama genellikle döngünün 14. ve 19. günleri arasında gerçekleşir. Üreme sağlığı uzmanları sıklıkla bir kan tahlili ile bunu saptayabilirler.

• Hamile kalma şansınızı en üst düzeye çıkarmak için sizin için döngünüze uygun bir dönemde belirlenen günlerde partnerinizle cinsel birliktelik önerilecektir. Sıklıklaideal zamanlama için ilacın son günündenbeş gün sonrabaşlayarak bir hafta boyunca günaşırı birliktelik önerilir. Bazı durumlarda bir sonraki adım; cinsel birliktelikle gebe kalınamadığı durumlarda intrauterin aşılama tedavisi (IUI) olabilir.
• Yumurtlama indüksiyonu sürecinde üreme sağlığı uzmanınız tarafından pelvik (transvajinal) ultrasonla yumurta gelişiminin, boyutunun ve sayısının takibi için sıklıkla uygulanmaktadır. Hekiminiz ayrıca yumurtlamanın gerçekleştiğini doğrulamak için reglinizin ilerleyen dönemlerinde bir kan testi isteyebilir.

 

Faydaları — Bu ilaçların yararı, nispeten ucuz olmaları ve diğer daha pahalı (örneğin gonadotropin tedavisi, in vitro fertilizasyon [IVF](tüp bebek)) tedavilerden önce kullanılabilmesidir. Klomifen Sitrat tedavisi;düzensiz yumurtlayan çoğu insan için hamile kalma şansını artırır ve yan etki riski düşüktür. Açıklanamayan kısırlık durumlarında ve yumurtlama olmaması durumunun yanı sıra intrauterin inseminasyon (aşılama) tedavisi öncesi yumurta hücrelerini uyarması için de klomifen uygulanır.

 

Riskler — Klomifentedavisinin riskleriarasında, çoğul gebelik (ikiz ve üçüz) oranının biraz artması riski mevcuttur. Yumurtalıkların aşırı uyarılması konusunda düşük bir risk mevcuttur; ancak yumurtalıkların aşırı uyarlması durumu (yumurtalık hiperstimülasyon sendromu [OHSS] olarak bilinir) nadirdir.

Klomifeninyaygın olmayan yan etkileriarasında sıcak basması, baş ağrısı ve ruh hali değişiklikleri yer alır. Bulanıklık, çift görme veya noktalar görme gibi görsel semptomlar vakaların yüzde 1 ila 2'sinde ortaya çıkar ve genellikle tedavi durdurulduğunda düzelir.

Pek çok çalışmada klomifen ve letrozolün, bu ilaçlarla tedavi alan kadınlarda oluşan gebeliklerde çocuklarında doğum kusurları, gebelik kaybı gibi sorunları oluşturduğuna dair veri bulunmamaktadır. Meme, rahim veya yumurtalık kanseri riskinin arttığına dair hiçbir kanıt yoktur.

 

Klomifen Başarısını Artırmak

Durumunuza bağlı olarak sağlık uzmanınız gebe kalma şansınızı artırmak için yapabileceğiniz başka şeyler önerebilir.

Yaşam tarzı değişiklikleri: Kısırlığı olan kişiler bazen gebe kalma şanslarını artırmak için yaşam tarzı değişiklikleri yapabilirler. Bunlar şunları içerebilir:

• Sigara içmekten kaçınmak ve alkol ve kafeini sınırlamak
• Polikistik over sendromuna (PCOS) bağlı kilo alımınız varsa kilo vermek
• Beslenmenin iyileştirilmesi – Bu aynı zamanda kalori alımını artırmayı ve zayıfsanız kilo almayı da içerebilir.

• İnsan koryonik gonadotropini ile tedavi: Bazı kişilerin luteinize edici hormon (LH) seviyelerinde döngünün ortasında bir artış olmaz; bu, yumurtlamada rol oynayan hormonlardan biridir ve LH düzeyi yükselmezse yumurtalık yumurta salmaz. Bu durumda insan koryonik gonadotropin (hCG) enjeksiyonu yumurtlamayı tetikleyebilir. hCG "hamilelik hormonu" olarak bilinir; işlevi luteinize edici hormona (LH) çok benzer.

• Pelvik (transvajinal) ultrason, folikülün ne zaman hazır olduğunu belirlemek için kullanılır ve siz veya eşiniz evde enjeksiyon yapabilirsiniz. Yumurtlama 36 ila 44 saat sonra gerçekleşir; daha sonra cinsiyetin zamanını buna göre ayarlayabilir veya planınız buysa rahim içi tohumlamaya geçebilirsiniz. ( Aşağıdaki'Rahim içi tohumlama'konusuna bakın .)
• Rahim içi aşılama (IUI): Rahim içi aşılama (IUI), spermin doğrudan rahim içine yerleştirilmesini sağlayan basit bir prosedürdür ve bu, hamile kalma şansını artırabilir. Yumurtlamıyorsanız, sağlayıcınız yumurtlama indüksiyonu ile birlikte IUI'yi önerebilir. Bazı kişiler erkek partnerleri olmadığı için aşılama yapıyor. Düşük sperm sayısı, boşalma zorluğu veya rahim ağzı açıklığının dar olması gibi kısırlığın bilinen başka bir nedeninin olduğu durumlarda veya nedeninin bilinmediği durumlarda da aşılama önerilebilir.

 

Ovulasyon İndüksiyonu Başarısız Olduğunda Nasıl Bir Yol İzlemek Gerekir?

Birkaç kez klomifen sitrat ve letrozol tedavi döngüsünden sonra hamile kalmazsanız, üreme sağlığı uzmanı tedaviye devam etmeden önce ileri tetkikler yapılmasını önerebilir. Daha sonraki süreçlerde daha farklı tedavi yöntemleri tarafınıza önerilebilir. Bu süreç sonrası size önerilebilecek ileri tedavi seçenekleri şunlardır:

• Gonadotropinlerle tedavi – Bunlar enjeksiyon yoluyla verilen ve aynı zamanda yumurtlamayı da tetikleyebilen hormonlardır.

• İn vitro fertilizasyon (IVF) Bu, bir yumurtanın laboratuvarda döllenmesini ve ardından embriyonun (embriyoların) doğrudan rahme aktarılmasını içerir.

Kısırlık tedavisinin duygusal iniş çıkışlarıyla baş etmek zor olabilir. Bu, özellikle uzun süredir hamile kalmaya çalışıyorsanız, tedavinize mutlaka profesyonel bir psikoterapi desteği de ilave ediniz.